२०८१ सालको एसईई (माध्यमिक शिक्षा परीक्षा) को नतिजा सार्वजनिक भएसँगै टिकापुर नगरपालिकाका विद्यालयहरुको नतिजा मिश्रित देखियाे। टीकापुर बाट परीक्षा दिने कुल १६०९ विद्यार्थी मध्ये केवल ७९० जना अर्थात ४९.१०% विद्यार्थी मात्र ग्रेडेड भए भने ८१९ जना (५०.९०%) विद्यार्थी ग्रेडेड हुन सकेनन्।
सामुदायिक विद्यालय तर्फ ९७१ जनाले परिक्षा दिएका मध्ये २८५ जना उत्तीर्ण भएका छन भने ६८६ जनाले पुनः परिक्षा दिनुपर्नेछ । यस नतिजाले सरकारी विद्यालयको शिक्षाको गुणस्तरमा गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। विद्यार्थीको कमजोर नतिजाले शिक्षक अभाव, पठनपाठनको असुविधा, र अभिभावकको चासोको कमीजस्ता समस्यालाई उजागर गरेको छ ।
यस्तो चिन्ताजनक नतिजाले शिक्षा क्षेत्रमा सुधारात्मक कदम चाल्नुपर्ने देखिन्छ । सामुदायिक विद्यालयमा राम्रो भवन निर्माण र सुविधा मात्र होइन शिक्षाको गुणस्तर र शिक्षण सिकाई प्रकृया पनि मजबुत बनाउनुपर्ने देखिन्छ । यहाँ महत्त्वपूर्ण कुरा के हो भने शिक्षाक्षेत्र सुधारका लागि एउटा पक्ष मात्रै लागेर हुँदैन । शिक्षाकोस्तर सुधार्न सबैको भुमिका उत्तिकै रहन्छ । तथापि शिक्षककाे अलिक बढि हुनसक्छ ।
त्यसैले सबैले आफूले गर्नुपर्ने र गर्न सक्ने सहयोग गर्न जरुरी छ । यो भएन त्यो भएन भन्दा पनि कहाँ गल्ती भयो र कमजोरी कहाँ छ त्यो पत्ता लगाएर सकारात्मक तरिकाले सबै अघि बढ्न जरुरी छ । तब मात्र शिक्षाको गुणस्तर र बालबालिकाको भविष्य उज्ज्वल हुन्छ ।
एसईई परिक्षामा जनता रामावि बैदिकाे विद्यार्थी कम पास भएको भनेर सामाजिक सञ्जालमा चासो ,चिन्ता ,सराेकार र खिसि टिउरि गरेको देखियो तथापि यसलाई समाजमा अन्य पक्षका व्यक्तिहरुलाई चिन्ता रहेछ भनेर बुझ्नुपर्छ । चाहे पुर्व विद्यार्थी ,चाहे सामाजिक अगुवा ,अभिभावक सबैलाई यस ठाउँको बारेमा माया ,चिन्ता र चासो छ अर्थात सबैलाई चिन्ता छ ।
अब कुरा गराैं धरातलमा रहेर अर्थात टिकापुर ७ बैदि स्थित जनता राष्ट्रिय माविको सुधारको लागि केही वर्ष देखि प्रयास नभएका होइनन् तथापि ती प्रयास एकतर्फी भएका छन् ।
सर्वपक्षीय चासो रहेको यस विषयमा निरपेक्ष रहन नसकि केही कुरा राख्न आवश्यक छन् ।
विद्यालय सुधारका लागि गर्नुपर्ने केही विशिष्ट सुझावहरु :
१) जनशक्ति राख्दा,विविध समिति गठन गर्दा राम्रो होइन हाम्राेलाई प्राथमिकता दिनु ।
२) पद लिने बेलामा स्पर्धा गर्नु पद पाए पछि लागि समय दिन नसक्नु ।
३) व्यवस्थापन र प्रशासनले सबैलाई समान व्यवहार नगर्नु ।
४) राजनीतिक दलका कार्यकर्ता जस्तै बन्नु ।
५) भाैतिक संरचना लाई मात्र महत्त्व दिनु ।
६) वर्जित गरिएका पदार्थ विद्यालय नजिक सजिलै उपलब्ध हुनु ।
७) कामको बहानाबाजी बनाइ कार्यालय समयमा र निजि काम गर्नु ।
८) टिम वर्ककाे भावना नहुनु ।
९) फरक मत राख्ने प्रति संवाद ,छलफल र सहकार्य नगर्नु ।
१०) विद्यालय केही जनाको योजनामा मात्र चल्नु ।
११) काममा होइन शक्तिको चाकरी र प्रशंसामा विस्वास गर्नु ।
१३) चन्दा ,स्वयंसेवकका रुपमा र झ्यालबाट छिरेकाले अवसर पाउनु, तथापि प्रतिस्पर्धा बाट आएका अवसर बाट बिमुख बनाउनु ।
१४) जबजब एसइई परिक्षाकाे नतिजा सार्वजनिक हुन्छ अनि मात्र विद्यालयकाे बारेमा सामाजिक सञ्जालमा बहस हुनु ।
यो आलोचना ,चिन्ता ,सुझाव त वर्षेनी आउँछन् । यो वर्ष पनि आयो आउनुस प्रश्नै प्रश्न मात्रै नगराैं । कहाँ नीर हामी सबै चुक्याैं समिक्षा गराैं ।
अब जाउँ शिक्षकका तर्फबाट गर्न सक्ने कुरामा :
१.शिक्षक मात्र होइन, सबै पक्ष जिम्मेवार छन् ।
शिक्षाको सुधार केवल शिक्षकको “सच्चिने” वा नसच्चिनेमा भरपर्छ भन्ने धारणा अधुरो हो ।
२. शिक्षक सच्चिनु भनेको के हो ?
– समयमै विद्यालय पुग्नु
– ईमानदार भएर ४५ मिनेट अध्यापन गर्नु
– आफूलाई निरन्तर अपडेट गर्नु (तालिम, प्रविधि, पठनपाठन शैली)
– विद्यार्थीलाई प्रेरणा र मार्गदर्शन दिनु
३. कहिले सच्चिने त शिक्षक ?
तब सच्चिन्छन् शिक्षक जब:
– उनीहरूको पेशालाई समुदायले सम्मान गर्छ ,तालिम र प्रवर्द्धनकाे समान अवसर दिन्छ ।
– नैतिक मूल्य र प्रेरणाबाट हौसला मिल्छ ।
समाजले शिक्षकलाई दोष मात्र होइन, साथ दिन्छ ।
४.तर केही शिक्षकले गलत गरिरहेका छन् भने ?
त्यस्ता शिक्षकलाई सुधार्नका लागि:
–अनुगमन प्रणाली कडाइका साथ लागू गर्ने ।
दण्ड र पुरस्कारको स्पष्ट व्यवस्था हुनुपर्छ ।
–शिक्षक छनोट प्रक्रियाकाे गुणस्तरमा सम्झौता हुनु हुँदैन । दल निकट र आफन्त हेर्नु हुँदैन ।
–शिक्षकलाई सुधारको वातावरण, प्रेरणा, अवसर र सम्मान दिइयो भने। आलोचना मात्र होइन, सहयोग आवश्यक छ।
“अनि अभिभावक कहिले सच्चिने ?” शिक्षा सुधारमा अभिभावकको भूमिका निर्णायक हुन्छ। शिक्षक मात्रैले सुधार ल्याउन सक्दैनन्, जबसम्म घरबाटै शिक्षा र अनुशासनको सही थालनी हुँदैन।
१. अभिभावक सच्चिनु भनेको के हो ?
बालबालिकाको शिक्षामा सक्रिय चासो देखाउनु
विद्यालयसँग समन्वय गर्नु विविध बैठकमा सहभागी हुनु, घरमा पनि पढाइको वातावरण बनाउनु ,बालबालिकाको मोबाइल/इन्टरनेट प्रयोगमा निगरानी राख्नु , शिक्षक र विद्यालयप्रति सम्मान जनाउनु, सामाजिक र नैतिक शिक्षामा पनि ध्यान दिनु
२.अभिभावक तब सच्चिन्छन्, जब: उनीहरूले
– शिक्षालाई लगानी होइन, भविष्यको निर्माण ठान्छन् ।
–बच्चा विद्यालय गएको मात्रै होइन, के पढ्दैछ, के सिक्दैछ भनेर चासो राख्छन् ।
– विद्यालयलाई दोष दिनेभन्दा पहिला आफ्नो भूमिका पनि हेर्छन् ।
–मोबाइल, टिभी र सोशल मिडिया भन्दा शिक्षामा समय दिन प्रेरित गर्छन् ।
३. अहिलेको समस्या के देखिन्छ ?
धेरै अभिभावकले शिक्षकलाई दोष दिने तर आफैं चासो नदिने प्रवृत्ति । केहि अभिभावक बच्चालाई मात्र दोष दिन्छन्, तर घरमा अनुशासन छैन । पढाइमा भन्दा पनि “कमाई कहिले गर्छ ?” भन्ने चिन्ता बढी देखिन्छ । शिक्षामा लगानी गर्न नचाहने तर स्तरीय शिक्षा पनि त्यहीँ माग गर्छन् ।
४. अभिभावक सुधार गर्न के गर्नुपर्छ ?
– अभिभावकले मासिक रूपमा बालबालिकासँग के सिके, के बुझेन भनेर संवाद गर्नु ।
– विद्यालयको भेलामा नियमित सहभागी हुनु घरमै पढ्ने बानी बसाल्ने वातावरण बनाउनु बच्चालाई डर होइन, प्रेरणा र आत्मविश्वास दिनु ।
– शिक्षकसँग सहकार्यको भावना राख्नु ।
– शिक्षामा सुधार तब सम्भव हुन्छ, जब अभिभावकले आफूलाई पनि घर भित्रकाे “शिक्षक” ठान्छन् । उनीहरू सच्चिए भने बच्चा सच्चिन्छ, बच्चा सच्चिए भने समाज सच्चिन्छ, अनि शिक्षा पनि।
अब विद्यार्थिले गर्ने भूमिका :
–सिक्ने भावना राख्ने
– परीक्षा पास गर्न होइन, ज्ञान प्राप्त गर्न पढ्ने बानी बसाल्ने ।
– कक्षामा ध्यान दिने, प्रश्न सोध्ने, बहसमा भाग लिने जस्ता सिकाइ गर्ने ।
–अनुशासित र नियमित हुने
– विद्यालयको नियम पालना गर्ने
– गृहकार्य समयमा गर्ने
– मोबाइल भन्दा पढाइलाई प्राथमिकता दिने
–म केमा कमजोर छु ? भन्ने कुरा बुझ्ने
–अनि सुधार गर्न प्रयास गर्ने
–शिक्षकप्रति सम्मान जनाउने
– अभिभावकको सुझावलाई महत्त्व दिने
– समस्या परे खुलस्त कुरा गर्ने
– सकारात्मक सोच राख्ने
– असफल भए पनि निराश नभइ, आत्मविश्वास र धैर्य राख्ने
विद्यार्थी सुधारिए भने के हुन्छ ?
–शिक्षकलाई पढाउन सहज हुन्छ ।
–विद्यालयको शैक्षिक स्तर बढ्छ ।
–समाजमा जिम्मेवार नागरिक उत्पादन हुन्छ ।
– शिक्षामा सुधार तब सम्भव हुन्छ, जब विद्यार्थी “सीप सिक्नेमा सहभागी” मात्र होइन, त्यसका “नेता” बन्न तयार हुन्छ।
अनि सामाजिक अगुवाको भूमिका :
–शिक्षाको महत्त्वको बारेमा सचेतना फैलाउने
– जनसमुदायलाई शिक्षा केका लागि आवश्यक छ भन्ने विषयमा जनचेतना फैलाउने ।
– बालबालिकालाई विद्यालय पठाउने अभियानमा नेतृत्व लिने ।
– विद्यालयमा आवश्यक पूर्वाधार, स्रोत र सहयोग जुटाउन अगुवाइ गर्ने ।
– शिक्षक र अभिभावकबीच संवाद सहज बनाउने
– उत्पन्न समस्या समाधानमा मिलाउने भूमिका निर्वाह गर्ने ।
–योजना तथा नीति निर्माणमा शिक्षा अनुकूल आवाज उठाउने ।
– बालमैत्री र गुणस्तरीय शिक्षाका पक्षमा पैरवी गर्ने
– शिक्षाको माध्यमबाट सफल भएको उदाहरण प्रस्तुत गरेर युवालाई प्रेरित गर्ने ।
–विद्यालयका विविध गतिविधिमा सहभागी हुने
– सामाजिक अगुवा निष्क्रिय भए भने के हुन्छ ?
–अभिभावक विद्यालयप्रति चासो नलिन सक्छन्
– शिक्षक हतोत्साहित हुन्छन् ।
–विद्यालय जनसम्पर्कहीन हुन्छ ।
–शिक्षा सुधारमा स्थानीय सहभागिता घट्छ ।
आउनुहोस् केही सुधार हुँदैछ अब थप बल दिन हामी सबै हातेमालो गर्न लाग्ने कि । आगे तपाईंको मर्जि ।इति ।
समाचार 
